Delphi-studie

De effecten van verzelfstandigingen zijn in een internationaal vergelijkend promotieonderzoek geëvalueerd. Dit Delphi-onderzoek is een reflectie en een aanvulling op de resultaten en conclusies uit het proefschrift. Vijftien experts hebben in twee rondes gediscussieerd over de motieven voor verzelfstandiging, en over de effecten van verzelfstandiging op prestaties van de publieke sector, burgertevredenheid, verantwoording en personeelstevredenheid.

Efficiëntie was volgens de respondenten dus het belangrijkste motief om publieke diensten te verzelfstandigen. Daarnaast moesten diensten dichter bij de burger worden uitgevoerd. In de praktijk liet dat motief zich handig combineren met het uit de wind houden van de minister. Dezelfde voordelen worden nu genoemd als motief om diensten af te schaffen. In die zin lijkt verzelfstandiging een mode die met gelegenheidsargumenten werd ondersteund.

De meeste respondenten zijn van oordeel dat veel individuele verzelfstandigde organisaties beter zijn gaan presteren. Dit staat in contrast met de resultaten uit het proefschrift waar verzelfstandiging wordt geassocieerd met een minder efficiënte en slechter presterende sector.

De respondenten herkennen dat het voor burgers niet uitmaakt of een dienst wordt uitgevoerd door een ministerie of door een verzelfstandigde organisatie. Volgens de meesten blijkt dat verzelfstandiging de afstand tussen minister en organisatie wel heeft vergroot. Maar de afstand tussen organisatie en burger is niet afgenomen. Er is ruimte voor meer burgertevredenheid.

Respondenten oordelen dat bij veel verzelfstandigde organisaties voldoende wettelijke basis bestaat voor goede verantwoording. De respondenten zijn het echter niet eens over de vraag of alleen informatie verschaffen over prestaties voldoende is om de verantwoording van verzelfstandigde organisaties te regelen. Het inzetten op horizontale verantwoording wordt belangrijk geacht door de respondenten.

Tevredenheid van medewerkers wordt sterk beïnvloed door wat de organisatie aan de medewerker te bieden heeft; er is sprake van een wederkerige relatie tussen werknemer en werkgever. De meeste respondenten leggen geen relatie tussen een verzelfstandiging en personeelstevredenheid. Maar zij achten over de rol van organisatie-identiteit en branding wel belangrijk.

Het onderzoek leidt tot drie voorname aanbevelingen voor verzelfstandigde organisaties.